Πόσες φορές τις τελευταίες εβδομάδες ακούσαμε τις φράσεις «θα βγούμε στις αγορές», «έρχεται η έξοδος στις αγορές» ή οποιεσδήποτε άλλες εκδοχές τους; Πόσες φορές αναρωτηθήκαμε ποιές είναι, στο κάτω-κάτω, αυτές οι «αγορές» που ακούμε κάθε μέρα (καμιά φορά και νύχτα) τα τελευταία χρόνια; Και γιατί να «βγούμε» στις αγορές αυτές, και να μην βγούμε πουθενά αλλού;
Κατ’ αρχάς, είναι προβληματικός και ο όρος «έξοδος στις αγορές». Γιατί στις αγορές υπάρχει είσοδος και έξοδος, αλλά αφού ήμαστε επί τέσσερα-πέντε χρόνια αποκλεισμένοι από τις αγορές, τότε μάλλον «μπαίνουμε» και όχι «βγαίνουμε». Τα ζητήματα ορολογίας, όμως, είναι δευτερεύοντα. Αλλά ας πάρουμε το πράγμα από την αρχή.
Ποιές είναι, επιτέλους, αυτές οι αγορές;
Δεν είναι άλλες από τις αγορές ομολόγων. Ή κρατικού χρέους. Το ίδιο
Που βρίσκονται αυτές οι αγορές; Πως πάμε σε αυτές;
Οι αγορές χρήματος, στις οποίες εντάσσονται ως υποκατηγορία οι αγορές χρέους ή ομολόγων, είναι εδώ και αιώνες παγκοσμιοποιημένες. Δεν έχουν συγκεκριμένη τοποθεσία.
Και άντε και πάμε. Τι γίνεται εκεί;
Στις αγορές ομολόγων/χρέους, όπως και σε κάθε πιθανή μορφή αγοράς σε όλη την Ιστορία, συμμετέχουν αγοραστές και πωλητές. Εδώ πέρα πωλητές είναι συνήθως τα κράτη και αγοραστές είναι άλλα κράτη, τράπεζες και επιχειρήσεις. Τα κράτη «εκδίδουν χρέος» με τη μορφή κρατικών ομολόγων, δηλαδή ζητούν ένα ποσό χρήματος από όσους πωλητές ενδιαφέρονται, το οποίο δίνουν την υπόσχεση να επιστρέψουν κάποια χρόνια μετά (η ημερομηνία «λήξης» ή «ωρίμανσης» του λόγου), και με το παραπάνω (δηλαδή μαζί τους τόκους). Το ομόλογο είναι ένα έγγραφο που αποτυπώνει την υπόσχεση αυτή, πολύ περισσότερο όμως από το έγγραφο μετράει η εμπιστοσύνη για την τήρηση της υπόσχεσης.
Μα έτσι το κράτος δεν χρεώνεται; Δεν φορτώνεται δανεικά;
Στην πραγματικότητα τα κράτη δανείζονται εδώ και αιώνες. Γιατί πολλές φορές τα έσοδα δεν επαρκούν για τις δαπάνες που πρέπει να κάνουν. Κάποτε οι δαπάνες αφορούσαν τη διεξαγωγή πολέμων, αργότερα (και σήμερα) τις δαπάνες για μισθούς, συντάξεις και δημόσιες επενδύσεις. Όσο και αν φαίνεται περίεργο, ήδη από τον 14ο Αιώνα υπήρχαν κράτη που πουλούσαν χρέος, μέσω κρατικών ομολόγων, στις αγορές. Η Νότια Σύμμαχος μας Ισπανία είχε, μάλιστα, χρεοκοπήσει (δηλαδή ήρθε η ώρα αποπληρώσει χρέη και δήλωσε ανικανότητα να το κάνει) περισσότερες από μία φορές πριν το 1600 μ.Χ. Το ίδιος και η Μεγάλη Δύναμη της εποχής, Αγγλία. Είναι μια πρακτική που χρησιμοποιούν τα κράτη εδώ και πολλά πολλά χρόνια. Τώρα αν είναι σωστό ή αποτελεσματικό τα κράτη να χρεώνονται, αν είναι μειονέκτημα του καπιταλισμού το «φόρτωμα» χρέους, είναι μια μεγάλη συζήτηση. Από αυτές που κρατάνε ξύπνιους τις νύχτες οικονομολόγους, Υπουργούς Οικονομίας, πολιτικούς, ενίοτε και κοινούς θνητούς.
Και ποιος αποφασίζει αν θα είμαστε στις αγορές, ή όχι;
Κανένας συγκεκριμένα. Δηλαδή όλοι. Τα κράτη αποφασίζουν αν θα προσφύγουν στις αγορές να προσφέρουν σε κάθε ενδιαφερόμενο τα ομόλογα τους, αν θα εκδώσουν δηλαδή νέο χρέος. Αλλά, το πιο σημαντικό είναι ότι οι ίδιες οι αγορές, οι υποψήφιοι αγοραστές, αποφασίζουν αν θα αποδεχτούν τα ομόλογα (ή το χρέος) μιας χώρας, ή αν θα ζητήσουν τόσο μεγάλο τίμημα (σε τόκους) που θα είναι καλύτερο για τη χώρα να αποσυρθεί από τις αγορές. Κάτι τέτοιο συνέβη στα τέλη του 2009 με την Ελλάδα. Άρχισαν οι ίδιες οι αγορές, με τα διαβόητα σπρεντς, να μας λένε πως δεν «μας παίζουν». Πως έβλεπαν αμφίβολο το αν θα έπαιρναν τα λεφτά τους ποτέ, οπότε ζητούσαν ακόμα περισσότερα. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά.
Και, τελικά, γιατί να ξαναρχίσουμε να δανειζόμαστε; Αφού όλα αυτά που περάσαμε έγιναν γιατί είχαμε φορτώσει τόσο χρέος.
Γιατί, «μάθαμε» το «μάθημα» μας (ελπίζω). Γιατί οι αγορές είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τα κράτη, για να αντλούν χρήμα όταν δεν έχουν άμεσα διαθέσιμο. Χρήμα, όμως, για επενδύσεις και βελτίωση των δημοσίων αγαθών, όχι … υπέρ πίστεως. Άμα παίξουμε σωστά αυτή τη φορά, η ζωή θα συνεχιστεί. Θα δανειζόμαστε όποτε χρειαζόμαστε, θα τα επιστρέφουμε όταν πρέπει, και οι αγορές θα συνεχίσουν να μας δίνουν. Αλλιώς…
(radicals)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου