«Γρήγορα στις σωσίβιες λέμβους»

Αυτό είναι το μελανό μήνυμα που στέλνουν οι αγορές ομολόγων, αναφορικά με την παγκόσμια οικονομία. Οι επενδυτές σπεύδουν να αγοράσουν ασφαλή ομόλογα της Αμερικής και της Γερμανίας, καθώς και άλλων χωρών που θεωρούνται οικονομικά σταθερές.



Όταν ο κόσμος είναι διατεθειμένος να πληρώσει την γερμανική κυβέρνηση για το προνόμιο να του κρατήσουν διετή ομόλογα, ή προσφέρεται να δανείσει την Αμερική για μια δεκαετία, με ένα υποτυπώδες επιτόκιο 1.5%, τότε ή τον περιμένει μια χρόνια στασιμότητα και αποπληθωρισμός, ή τρέμει εν όψει μιας οικονομικής καταστροφής. Ότι και να είναι, κάτι δεν πάει καθόλου καλά με την παγκόσμια οικονομία.

Το πρόβλημα είναι ένας συνδυασμός χαμηλής ανάπτυξης, και ενός μεγάλου ρίσκου για πλήρη κατάρρευση. Οι οικονομίες εξασθενούν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η ύφεση στην περιφέρεια της ευρωζώνης μεγεθύνεται. Η ανάκαμψη της Αμερικής κωλυσιεργεί. Και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες συναντούν τοίχο. Το ΑΕΠ της Βραζιλίας μεγαλώνει πολύ πιο αργά από αυτό της Ιαπωνίας. Ακόμη και η Κίνα, χάνει τον ρυθμό της. Η παγκόσμια ανάκαμψη, που δεν τα πάει καθόλου καλά, μας δείχνει πώς όλα πάνε για μια γενική στασιμότητα τύπου Ιαπωνίας.

Παράλληλα, υπάρχει ο κίνδυνος διάσπασης του ευρώ. Η ΕΕ, που αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομική περιοχή του πλανήτη, κινδυνεύει με μια κατάρρευση, με αποτελέσματα χειρότερα από αυτά της κατάρρευσης της  Lehman Brothers το 2008.

Η πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη μετά την 17η Ιουνίου, η πτώση του ισπανικού τραπεζικού συστήματος, και οι μειωμένες διασυνοριακές κινήσεις κεφαλαίου στην ΕΕ, αυξάνουν τον μεγάλο κίνδυνο.

Το 2008, οι πολιτικοί συνεργάστηκαν με τους κεντρικούς τραπεζίτες για να αποφευχθεί ένα κραχ, σήμερα οι πολιτικοί απλά μαλώνουν μεταξύ τους. Και ενώ οι τεχνοκράτες θα έπρεπε να κάνουν περισσότερα, δεν έχουν διαθέσιμα όπλα.

Κανένας δεν θέλει να δει στην πράξη τα μαύρα σενάρια. Η μόνη ελπίδα είναι πλέον οι Ευρωπαίοι πολιτικοί.

Αν βρουν μια αξιόπιστη λύση, αυτό δεν θα εγγυάται και την σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας. Αν όμως δεν βρουν μια αξιόπιστη λύση, τότε η οικονομική τραγωδία είναι εγγυημένη.

Και ως έναν μεγάλο βαθμό, η μοίρα της παγκόσμιας οικονομίας βρίσκεται στα χέρια της Γερμανίδας καγκελαρίου.

Δεν είναι δίκαιο να τα βάζουμε με την Μέρκελ. Παντού στον κόσμο, οι πολιτικοί αδρανούν. Από την Ινδία ως τις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη, όπως συνεχώς τονίζουν οι Γερμανοί, οι επενδυτές δεν φοβούνται την σώφρονα διακυβέρνηση της Μέρκελ, αλλά τις απείθαρχες και χωρίς μεταρρυθμίσεις οικονομίες άλλων χωρών της ευρωζώνης.

Βέβαια, δεν χρειάζεται και τόση συμπόνια για την Μέρκελ. Κατ αρχήν, οι αρετές του παρελθόντος δεν μετράνε σήμερα. Αν καταρρεύσει το ευρώ, η Γερμανία θα υποφέρει. Ήδη είδαμε κάποιες από τις τράπεζές της να υποβαθμίζονται πρόσφατα. Επιπλέον, τα αναμφισβήτητα λάθη της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, κλπ έχουν επιβαρυνθεί και από τα πολλά λάθη των πιστωτριών χωρών.

Η υπερβολική εστίαση στην λιτότητα, η αλληλοδιαδοχή ημίμετρων διάσωσης, η αδυναμία χάραξης μιας ξεκάθαρης πορείας για την  τραπεζική και δημοσιονομική ενοποίηση, που είναι απαραίτητη αν θέλουμε να επιβιώσει η νομισματική ένωση, κλπ. Όλα αυτά αποτελούν τις αιτίες που το ευρώ οδεύει προς καταστροφή. Και αφού η Γερμανία είναι αυτή που καθόρισε το μεγαλύτερο μέρος των αντιδράσεων στην κρίση, τότε το μεγαλύτερο μέρος από το  φταίξιμο ανήκει στο Βερολίνο.

Έξω από την Γερμανία, έχει δημιουργηθεί μια συναίνεση αναφορικά με το τι θα πρέπει να κάνει η κα Μέρκελ για να σώσει το ευρώ. Χρειάζεται μια μετακίνηση από την λιτότητα προς την ανάπτυξη.

Παράλληλα, το κοινό νόμισμα πρέπει να συμπληρωθεί από μια τραπεζική ένωση, με πανευρωπαϊκή ασφάλεια των καταθέσεων, έλεγχο των τραπεζών, και κοινών μέσων για την διάσωση ή επανακεφαλαιοποίηση των ασθενών τραπεζών.

Επίσης, θα πρέπει να εφαρμοστεί μια μορφή κοινής επιβάρυνσης των χρεών, ώστε να επιτραπεί στις περιφερειακές οικονομίες αργά αλλά σταθερά να μειώσουν τα βάρη τους από πλευράς χρέους. Αυτό είναι το ρεφρέν από την Ουάσιγκτον, από το Πεκίνο, από το Λονδίνο, και από παντού μέσα στην ευρωζώνη. Γιατί λοιπόν, δεν αναλαμβάνει δράση η πιο πονηρή πολιτικός ολόκληρης της Ευρώπης;

Οι αντίπαλοί της την κατηγορούν για νωθρότητα, και έχουν εν μέρει δίκιο. Η Μέρκελ δεν έχει εξηγήσει στον γερμανικό λαό ότι αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: να σώσει τους αναξιόπιστους εταίρους του, ή να πει οριστικό αντίο στο ευρώ.

Πολλοί Γερμανοί, αντιμετωπίζουν εχθρικά το μοίρασμα του χρέους, επειδή θεωρούν (κακώς)  ότι το ευρώ μπορεί να επιζήσει χωρίς αυτό το μέτρο.

Και η Μέρκελ έχει μια γενναία διπλή στρατηγική: Πιστεύει πως η εμμονή της στην λιτότητα, και η άρνησή της να διασώσει τους εταίρους της, είναι ο μόνος τρόπος για να επιτευχθούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Δεύτερον, πιστεύει πως αν έρθει η καταστροφή, η Γερμανία θα μπορέσει να σώσει την κατάσταση, αντιδρώντας άμεσα και αποτελεσματικά.

Το πρώτο ρίσκο είχε μια επιτυχία, κυρίως την απομάκρυνση του Μπερλουσκόνι στην Ιταλία, και την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στην Ν. Ευρώπη, που σε άλλες εποχές θα θεωρούνταν ανέφικτες.

Το τίμημα όμως αυτής της στρατηγικής αυξάνεται καθημερινά. Οι υφέσεις που κλιμακώνονται, εξαιτίας της λιτότητας, την καθιστούν επικίνδυνη. Σε ολόκληρη την Ευρώπη αυξάνεται το χρέος, παράλληλα με την έλξη που ασκούν τα διάφορα εξτρεμιστικά πολιτικά κινήματα. Η γενική αβεβαιότητα μειώνει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, και αυξάνει τις πιθανότητες μιας οικονομικής καταστροφής.

Όσο για την γερμανική άποψη, ότι όλα μπορούν να σωθούν την τελευταία στιγμή, αν για παράδειγμα η ΕΚΤ προσφέρει σε μια χώρα άμεση ρευστότητα, αυτή είναι επικίνδυνη. Αν η Ισπανία αντιμετωπίσει ένα πλήρες και γενικευμένο  bank run, ούτε η γενναία κα Μέρκελ δεν θα μπορούσε να την βοηθήσει.

Αν η Ελλάδα καταρρεύσει, οι Γερμανοί θα είναι πεπεισμένοι ότι έτσι πληρώνονται οι αμαρτίες  των Ελλήνων. Όμως όπως έχουμε υποστηρίξει επανειλημμένως, μια Grexit, εκτός από την σφαγή που θα προκαλέσει στην Ελλάδα, θα μεταδώσει την κρίση και σε ολόκληρη την ήπειρο. Σε όλη τη διάρκεια της κρίσης, η Μέρκελ απέφυγε και αρνήθηκε να φτιάξει ένα σχέδιο τέτοιο, που να υποτάξει τις αγορές. Κάτι που η Αμερική είχε κάνει με το πρόγραμμα TARP.

Εν κατακλείδι, ακόμη και αν η στρατηγική της Μέρκελ έφερνε κάποια αποτελέσματα, το κόστος θα ήταν καταστροφικό, και εν πάση περιπτώσει η στρατηγική αυτή έφτασε στο τέλος της.

Τώρα χρειάζεται η Μέρκελ να ετοιμάσει ένα ξεκάθαρο σχέδιο για το ευρώ, το αργότερο μέχρι την επόμενη συνάντηση της 28/6, ή πιο νωρίς, αν αρχίσει να μεταδίδεται ο πανικός εξαιτίας των εκλογικών αποτελεσμάτων της Ελλάδας. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να είναι συγκεκριμένο, έτσι ώστε να διαλύει οποιαδήποτε αμφιβολία για την αποφασιστικότητα της Γερμανίας να σώσει το ευρώ. Και θα πρέπει επίσης να συμπεριλαμβάνει άμεσα μέτρα περαιτέρω ολοκλήρωσης, όπως είναι η δέσμευση να χρησιμοποιηθούν κοινά χρήματα για να ενισχυθούν οι ισπανικές τράπεζες.

Αν τα κάνει αυτά, η Μέρκελ θα χάσει σε εσωτερική υποστήριξη. Όμως όλα αυτά τα ρίσκα, έχουν και την πιθανότητα ενός γρήγορου κέρδους. Μόλις γίνει σαφής η δέσμευση της Γερμανίας για μια περισσότερη ολοκλήρωση, τότε και η ΕΚΤ θα δράσει πιο δυναμικά, αγοράζοντας κι άλλα κρατικά ομόλογα, και παρέχοντας περισσότερες δικλείδες ασφαλείας για τις τράπεζες. Αν φύγει ο φόβος για την οικονομική καταστροφή, τότε θα επανέλθει και η εμπιστοσύνη των επενδυτών, και όλα θα βελτιωθούν.

Η παγκόσμια οικονομία θα συνεχίσει να έχει προβλήματα ανάπτυξης, κλπ αλλά θα έχει γίνει ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός.

Για αυτό λοιπόν, όλα εξαρτώνται πλέον από την Μέρκελ.

(economist.com)

S.A.